Het Hiernamaals – De Oude Grieken
Het beeld dat de Oude Grieken van het hiernamaals hadden, paste niet bij hun eeuwenoude cultuur. Je had mee één leven, dat voor altijd je plaats in het hiernamaals bepaalde. De Oude Grieken waren polytheïsten. Ze vereerden een pantheon vol godheden, aangevoerd door Zeus die op de berg Olympus woonde. Voor de Grieken waren de goden oppermachtig. Ze moesten dus gunstig gestemd worden met offers en ceremoniën.
De goden waren niet geïnteresseerd in stervelingen – tenzij ze iets bijzonders deden of heel religieus waren. Na de dood ging de ziel naar de Onderwereld. Een mens had dus maar één leven op aarde en zijn daden bepaalden zijn plaats in de Onderwereld. De oude Griekse cultuur duurde van 3000 tot 86 voor Christus en kende, in tegenstelling tot de Grieken zelf, vele incarnaties.
In de Onderwereld van het oude Griekenland waren vijf rivieren, elk met zijn eigen kenmerken. een anonieme dichter omschreef ze als volgt:
‘De gruwelijke Styx, stroom van dodelijke haat; de droevige Acheron, van zorgen zwart en diep; Cocytus, stroom van luid geweeklaag en kommernis; en dan de woeste Phlegethon, waarvan de golven in razende dansen te pletter slaan. En ver weg van die alles kabbelt stil de Lethe. Een labyrint van vergetelheid vol duister water. Wie hiervan drinkt, vergeet alles wat was en is; vreugde, verdriet, genot en pijn.’
Oordeel in de onderwereld
Bij aankomst in de Onderwereld bepaalden drie rechters het lot. Rhadamanthus en Minos I – de zonen van Zeur en Europa – en Aeacus, zoon van Zeus en de nimf Aegina. Rhadamanthus was rechter, omdat hij recht sprak bij de mensen op aarde. Minos I was ook rechter en voor zijn dood heerser van Kreta. De meesten kennen het verhaal van Theseus en de Minotaurus. De derde rechter was Aeacus, die Poseidon en Apollo hielp bij de bouw van de muren van Troje.
Het hiernamaals van het Oude Griekenland had een complex ‘sociaal’ systeem dat gebaseerd was op rijkdom en de kwaliteit tijdens het leven. De reis naar de Onderwereld was voor de Oude Grieken niet gemakkelijk. Als er iemand stierf, plaatste de familie een obol (zilveren munt) op de ogen of onder de tong van de overledene. Met de munt moest Charon, de veerman, worden betaald om de overledene over de rivier de Aceron te zetten. Iemand die niet kon betalen, moest een eeuw lang over de oevers van de rivier zwerven, alvorens bij over mocht. Daarna passeerde de ziel Cerberus, de driekoppige hond die voorkwam dat geesten ontsnapten.
De drie sferen
Bij aankomst in de Onderwereld werd de ziel beoordeeld door drie rechters en vervolgens naar een van de dire sferen gebracht. De meeste zielen gingen naar de vlakten van Aphodel – een grauwe, grijze plek voor gewone mensen. Helden en mensen die veel hadden bereikt, gingn naar de Elysische velden om te jagen en plezier te maken. De derde sfeer was Tartarus. Dit was voor misdadigers. Tartarus was de laagste sfeer; de gevangenis van de Titanen, omringd door een drievoudige muur van brons en de duistere diepten van de nacht.
Hiernamaalse autoriteiten
Het complete koninkrijk werd geregeerd door Hades, de god van de Onderwereld. Hades regeerde vanaf een ebbenhouten troon met zijn vrouw Persephone. Ook de godin Hecate bezat macht over de Onderwereld: ze beschikte over de sleutels van de Elysische velden. Om het Elysium binnen te komen, moest een ziel door zowel Hecate als Hades als zijn drie rechters worden goedgekeurd. In de Onderwereld woonden ook de Furies (wraakgodinnen). Een van hen, Tisiphone, bewaakte de poort van Tartarus.
Bezoekers van de Onderwereld
Diverse Griekse helden hebben de reis naar de Onderwereld gemaakt en hem naverteld. De bekendsten zijn Hercules, Orpheus en Odysseus. Hercules bezocht de Onderwereld voor een van zijn werken – Cerberus naar het oppervalk van de levende wereld zien te krijgen. Hij slaagde in zijn opdracht en als herinnering hieraan vormde het speeksel van Cerberus het giftige kruid monnikskap. Orpheus reisde naar de Onderwereld voor zijn geliefde Eurydice, die was gestorven aan een slangenbeet. Zijn muziek raakte het hart van Persephone en ze vertelde hem dat hij, als hij Hades zonder omkijken zou verlaten, Eurydice terug zou krijgen. Helaas waagde hij een alatste blik over zijn schouder, waardoor zijn geliefde voor eeuwig in de Onderwereld moest blijven. De avonturier Odysseus kwam tijdens zijn reis in de Onderwereld om te spreken met die ziener Tiresias. Deze vertelde hem wat er in zijn geliefde thuisland gebeurde.
Bron MBS ©Loes Raaphorst 01/2006