Hoest – basiszorg en advisering

Hoesten is geen ziekte maar een zinvolle verdedigingsreactie van ons lichaam. Door te hoesten worden longen en luchtwegen schoongehouden, waardoor de ademhaling optimaal kan plaatsvinden. Hoesten heeft in het algemeen dus een nuttige functie. Hoesten is een reactie op prikkeling van de slijmvliezen. In die slijmvliezen liggen kleine zenuwvezeltjes die een signaal door geven naar het hoestcentrum in de hersenen. De hersenen geven het sein om te hoesten. 
Bij het hoesten wordt de stemspleet afgesloten en de buikspieren aangespannen, waardoor de druk in de longen oploopt. Vervolgens wordt de stemspleet plotseling geopend, waarna de lucht met een enorme vaart naar buiten komt. De grote snelheid waarmee de lucht naar buiten komt zorgt ervoor dat irriterende stoffen naar buiten worden gewerkt. 

Hoesten is dus een reactie op een prikkeling van de slijmvliezen. Deze prikkeling kan worden veroorzaakt door een infectie. Verkoudheid, griep en bronchitis zijn de meest voorkomende infecties. Ze veroorzaken ontstoken slijmvliezen. De slijmvliezen zwellen op en vormen extra slijm. Hoesten zorgt ervoor dat dit slijm wordt afgevoerd. 
Prikkeling van de slijmvliezen kan ook worden veroorzaakt door verontreinigingen in de lucht. Sigarettenrook en stof zijn daarvan de voorbeelden die het meest tot de verbeelding spreken. Roken is dus een belangrijke factor bij het ontstaan van hoest. De slijmvliezen van de longen zijn bedekt met trilhaartjes. Deze zorgen ervoor dat slijm en stof worden afgevoerd (in de richting van de mond). Door roken worden de trilhaartjes kapot gemaakt, waardoor het slijm in de longen achterblijft en gaat irriteren. Hierdoor ontstaat hoest (het bekende rokershoestje).

Er zijn twee soorten hoest. Allereerst de productieve hoest. De hoestprikkel wordt bij deze variant veroorzaakt door te veel slijm of pus in de luchtwegen. Het hoesten levert dus iets op (= productief): slijm en pus.
De tweede soort is de droge hoest, ook wel prikkelhoest genoemd. Ondanks het hoesten komt er niets naar buiten. Het hoestcentrum wordt bij deze vorm dus eigenlijk voor niets geprikkeld. Sterker nog: juist door het hoesten raken de slijmvliezen steeds meer geïrriteerd.

Een bijzondere vorm van hoesten, die vrijwel alleen voorkomt bij kinderen onder de vijf jaar, is pseudo-kroep. Pseudo-kroep is een zwelling van het slijmvlies van het strottenhoofd. Het kind wordt daardoor ’s avonds of ’s nachts wakker. Het kind heeft het benauwd en heeft last van een blafhoest. Er is geen koorts. De beste behandeling is stomen.

Advisering

Leefregels, voeding en algemene adviezen: 

  • bij een gewone hoest hoeft men de eerste 2 weken niets te doen;
  • stoppen met roken;
  • eventueel verzachtende middelen (bijvoorbeeld op basis van tijm en honing) innemen ter verzachting van de geïrriteerde slijmvliezen;
  • vaak wat drinken of zuigen op een dropje of zuurtje;
  • bij verkoudheid de neus druppelen met zout water;
  • stomen onder een doek (met kleine kinderen in de badkamer);
  • een productieve hoest wordt medisch beschouwd als een nuttige hoest, waarbij het effect van slijmoplossers en andere hoestmiddelen wordt betwijfeld. Het gebruik van hoestprikkeldempers op basis van codeïne wordt, door het ongunstige werkingsprofiel van deze stof, ontraden;

Zelfmedicatie

Bij kriebelhoest/prikkelhoest (droge hoest zonder vastzittend slijm) moet de hoestprikkel voor het hoestsignaal worden gedempt. Door hun inwerking op het centrale zenuwstelsel kunnen de bij de drogist verkrijgbare geneesmiddelen op basis van codeïne, nosacapine, dextromethorfan en pentoxyverine als bijwerking leiden tot duizeligheid, sufheid en misselijkheid. Ze beïnvloeden tevens het reactievermogen (en daarmee de rijvaardigheid en het vermogen om machines te bedienen).

Dextromethorfan mag niet worden gebruikt door mensen die MAO-remmers (een bepaalde vorm van antidepressiva) gebruiken. Omdat jonge kinderen extra gevoelig kunnen zijn voor de onderdrukkende werking op de ademhaling, wordt het gebruik van dextromethorfan en codeïne ontraden bij kinderen jonger dan 2 jaar.
Bij productieve hoest (hoest met vastzittend slijm) kan gebruik worden gemaakt van slijmoplossers (mucolytica) op basis van acetylcisteine, broomhexine en carbocisteine. Slijmoplossers verminderen de stroperigheid van het slijm en leiden soms tot maagdarmklachten. Dat geldt ook voor andere middelen die het ophoesten vergemakkelijken (expectorantia), zoals ammoniumchloride, ipecacuanha en kaliumwaterstofcarbonaat. Bij hoest worden ook emollientia (suiker, honing, tijm, zoethout, althae en IJslands mos) gebruikt, die als smeermiddel en bevochtiger van de luchtwegen dienen. Nierpatiënten en mensen met hoge bloeddruk mogen echter geen ammonium en zoethout. Diabetici moeten erop bedacht zijn dat diverse hoestproducten (veel) suiker bevatten, terwijl er met name voor kinderen rekening mee moet worden gehouden dat ze alcohol kunnen bevatten (daarom is Vicks Vaposiroop niet geschikt voor kinderen tot 12 jaar).
Bij de drogist zijn ook zogenaamde combinatieproducten tegen hoest verkrijgbaar (bijvoorbeeld expectorantia met emollientia, dus iets van het hoesten vergemakkelijkt en verzacht). Dergelijke producten zijn er ook met efedrine. Efedrine heeft een bronchospasmolytische werking, hetgeen ervoor zorgt dat de ademhalingswegen worden verwijd. Door de mogelijke bijwerkingen (onder andere hartkloppingen) is hier extra voorzichtigheid geboden.
Producten die een combinatie zijn van expectorantia en hoestprikkeldempers zijn onlogisch van samenstelling. Uitgangspunt moet zijn dat het bij een productieve hoest onverstandig is de hoestprikkel uit te schakelen (ook rokershoest is een vorm van productieve hoest, omdat er slijm moet worden losgemaakt !).

Over het algemeen geldt dat hoest goed is voor de longen, maar slecht voor de nachtrust. Daarom worden antihistaminica vaak als receptgeneesmiddelen met prikkeldempende werking voorgeschreven. Als slijmoplossers worden meestal middelen op basis van acetylcisteine voorgeschreven.

In de fytotherapie en homeopathie zijn de meeste expectorantia gebaseerd op eucalyptusolie en braakwortel. Ook anijs heeft een slijmoplossende werking. Tijm en Heemst zijn de belangrijkste verzachtende ingrediënten, terwijl middelen met IJslands mos tegen kriebelhoest worden gebruikt. 

Mucolytica – slijmoplossers

Op basis van broomhexine: Bisolvon
Darolan slijmoplossende siroop
Famel broomhexine Op basis van acetylcisteine: Bisolbruis
Dampo Mucopect Op basis van carbocisteine: Dampo Solvopect
Mucodyne

Hoestprikkelonderdrukkend

Op basis van dextromethorfan: Dampo bij droge hoest
Dampo hoestprikkelende siroop
Darolan retard capsules
Daromefan
Rami dextromethorfan
Tosion retard
Vicks Vaposiroop Op basis van noscapine: Roter noscapect

Emollientia

  • Bronchicum
  • Daro Tijmsiroop

Combinatieproducten

  • Balsoclase
  • Bronchicum Extra Sterk
  • Buckley’s
  • Nisyleen
  • Pactolan
  • Tussistin

]]>