Vicieuze Cirkel – soms heel moeilijk uit te komen!
Van een schokkende gebeurtenis, kun je heel makkelijk in een depressie raken, waardoor je heel eenzaam wordt. Laten we eens stap voor stap bekijken wat er zoal zou kunnen gebeuren. Ik zeg het met opzet heel voorzichtig, want het spreekt voor zich dat ieder mens uniek is en dus op zijn of haar eigen unieke manier zal reageren.
Niemand is voorbereid op een schokkende gebeurtenis. Zelfs het overlijden van een dierbare, komt, ondanks ziekte, toch onverwacht en hoewel we allemaal ideeën hebben over hoe dan te reageren, weet niemand het van te voren. Dit geldt voor elke schokkende gebeurtenis; reacties, emotioneel en/of lichamelijk, kunnen hevig zijn.
Ieder mens reageert anders. Het hangt natuurlijk ook van de gebeurtenis zelf af. Gaat het om een ongeluk wat je voor je eigen ogen hebt zien gebeuren, of word je achteraf pas met de gevolgen geconfronteerd. Misschien reageer je door te ‘handelen’, zonder er echt bij na te denken, of sta je aan de grond vastgenageld en kun je niets meer? Ook totale paniek kan een reactie zijn. Als de eerste schrik voorbij is krijgen we te maken met weer hele andere gevoelens. Woede, ongeloof, verbijstering, trillen, beven en verdriet.
Deze reacties kunnen binnen een uur over zijn, maar bij veel mensen kunnen deze gevoelens ook veel langer blijven hangen, tot soms meerdere dagen. Sommigen mensen herleven een traumatische gebeurtenis; soms slechts een paar keer, maar het kan ook jaren duren, waarbij het vaak tot uitdrukking komt in nachtmerries. Het opnieuw beleven van iets schokkends kan weer leiden tot spanning en angsten, omdat alle emoties op dat moment weer terugkomen. Zelfs ‘verjaardagen’ van een schokkende gebeurtenis of beelden in de media kunnen herbeleving teweegbrengen.
Een schokkende gebeurtenis geeft ook vaak veel stress en spanning. Mensen worden prikkelbaar, argwanend of schrikachtig en kunnen niet meer slapen. Ook geheugenproblemen en moeite met concentreren kunnen voorkomen. Huilbuien, een gevoel van onwerkelijkheid en het leven niet meer aankunnen, machteloosheid, zinloosheid, een uitgeblust gevoel, boosheid: het zijn allemaal natuurlijke uitingen van spanningen na een ingrijpende, schokkende ervaring. Ook relaties kunnen onder druk komen te staan. Soms krijgen betrokkenen het gevoel dat ze te weinig of op verkeerde momenten aandacht krijgen of dat ze anderen te weinig aandacht geven. Maar een ieder voelt zich heel kwetsbaar.
Andere mensen zullen het trauma simpelweg ontkennen. Door de herinnering uit de weg te gaan, proberen mensen de gebeurtenis totaal te vergeten. Men kan ook situaties die op het trauma ‘lijken’ vermijden. Bijvoorbeeld, nooit meer naar een begrafenis of crematie gaan omdat de uitvaart van een dierbare zo’n schokkende ervaring was. Natuurlijk zijn er ook mensen die zich gaan afsluiten voor anderen. Deze mensen worden heel eenzaam en wanhopig. De toekomst gaat er steeds somberder uitzien.
Deze psychische gevolgen kunnen zich ook uiten in lichamelijke klachten, zoals slapeloosheid, misselijkheid, lusteloosheid, een beklemd gevoel, ademhalingsmoeilijkheden of een koud en verdoofd gevoel. Praten helpt, zeggen de deskundigen. Gevoelens onder woorden brengen, je gedachten uit te spreken zorgen ervoor dat de ‘druk’ iets minder wordt. Maar dat moet dan wel kunnen. Soms is de eenzaamheid zo intens, dat er letterlijk niemand meer over is om ’tegen aan te praten’. Misschien helpt het om alles op te schrijven en op zo’n manier alles te verwerken.
Een verwerkingsproces kost tijd en inspanning. Veel mensen vinden steun in hun directe omgeving. Normaal is dat de reacties op aangrijpende ervaringen na verloop van tijd afnemen. Soms blijft een schokkende gebeurtenis iemand nog lang in de greep houden. Het kan zijn dat men na twee tot drie maanden nog steeds last heeft van wat er gebeurd is en dat de klachten niet verminderen, zoals:
- er actief mee bezig blijven.
- moeilijk kunnen geloven wat er gebeurd is.
- in gedachten steeds met de gebeurtenis bezig zijn of er juist niet aan willen denken.
- de plaats van de gebeurtenis vermijden, of steeds weer opzoeken.
- zich momenten tijdens de schokkende gebeurtenis niet kunnen herinneren.
- geïrriteerd of zonder reden boos zijn.
- schrikachtig, overbezorgd, angstig of neerslachtig zijn.
- geen fut meer hebben en weinig belangstelling.
- zich kwetsbaar voelen.
- zich moeilijk kunnen concentreren – thuis, op het werk of op school.
- (zichzelf) verwijten maken.
Als deze klachten en het gevoel van somberheid niet op tijd herkend worden, en langer duren dan een paar weken, is er sprake van een depressie. Depressie is niet zomaar een ‘slechte bui’, maar een ziekte. Als je alleen maar een beetje somber bent kun je opgebeurd worden door mensen uit je omgeving, of een leuke film of een goed boek. Bij een depressie lukt dit niet en dat is geen kwestie van onwil; het hoort bij het ziektebeeld en kan op elke leeftijd voorkomen, zelfs bij kinderen.
Mensen met een depressie voelen zich lusteloos en hebben nergens zin in. Ze kunnen niet meer genieten van plezierige dingen en voelen zich somber. Vaak hebben ze ook last van andere klachten zoals slaapproblemen, slechte concentratie, pijn, voortdurende vermoeidheid of verandering van lichaamsgewicht. Depressieve mensen kunnen last hebben van schuldgevoelens, ze kunnen zich zondig of waardeloos voelen. De interesse in werk, hobby’s en andere activiteiten kan verminderen of helemaal verdwijnen. Soms komen gedachten aan de dood steeds terug, de dood van anderen of van zichzelf. Het leven kan zo zinloos of somber lijken dat ze overwegen er een einde aan te maken. Depressieve mensen kunnen erg prikkelbaar zijn, waarbij het soms zelfs tot ruzie komt. Maar ze kunnen ook teruggetrokken zijn, traag en tot weinig in staat.
Voor depressie is in de meeste gevallen niet één oorzaak aan te wijzen. Vaak gaat het om een combinatie van factoren. Bepaalde gebeurtenissen of moeilijkheden kunnen bijdragen aan depressies. Bijvoorbeeld het overlijden van een partner of een kind, een ongeluk, mishandeling, seksueel misbruik, echtscheiding of het verlies van een baan en vertrouwde omgeving. Maar niet iedereen die zulke dingen meemaakt wordt depressief. Persoonlijke eigenschappen spelen dus ook een rol net als erfelijke factoren. In sommige families komen depressies vaker voor dan in andere.
Er zijn verschillende behandelmethodes. Medicijnen zoals antidepressiva en eventueel aanvullende kalmeringsmiddelen en slaapmiddelen hebben vaak een gunstige werking, maar praten blijft heel belangrijk. Misschien met een arts, een vriend of psycholoog. Anderen zullen kiezen voor lotgenoten. Maar de moed om te gaan praten is vaak moeilijk te vinden. Omdat een depressie niet van de ene op de andere dag ontstaat, heeft men misschien al niet zoveel ‘vrienden’ meer over. Overspannen zijn is algemeen geaccepteerd in Nederland, maar het moet natuurlijk niet te lang gaan duren. Hierdoor zal degene met de depressieve gevoelens ook heel erg bang zijn ook de allerlaatste mensen om zich heen kwijt te raken, dus misschien blijven zwijgen, terwijl praten juist zo belangrijk is.
Men is bang om gekwetst te worden en nog eenzamer achter te blijven. Mensen hebben elkaar nodig. Sociale contacten zijn belangrijk in het leven van mensen. Naast de dagelijkse, sociale omgang hebben mensen ook familie en vrienden nodig voor een leuk gesprek, een luisterend oor, voor praktische hulp of om er samen op uit te gaan. Daarnaast ontmoet men elkaar op het werk, bij de sportclub, in het park met de hond of gewoon op straat. Mensen kunnen alleen zijn en toch niet eenzaam. En andersom. Zo kan men zich heel eenzaam voelen te midden van vele mensen. Bang voor anderen, niet in staat contacten aan te gaan met anderen. Sommigen voelen zich verloren op hun werk, of in de buurt waarin ze wonen.
De kans op eenzaamheid is er altijd maar wordt groter naar mate men ouder wordt. De kinderen zijn de deur uit, men is gestopt met werken, en vrienden en familieleden is men kwijt geraakt. Kunnen en durven eenzame mensen een nieuw leven op bouwen zonder hun dierbaren? Juist na een groot verlies kunnen mensen daar veel behoefte aan hebben.
Een luisterend oor, ergens welkom zijn; het zijn basisbehoeften. Wanneer men geen vrienden en familie heeft en weinig sociale contacten, zal het moeilijk zijn aan deze behoeftes tegemoet te komen. De kans is dan groot dat de eenzaamheid zal toenemen. Met als gevolg dat men steeds meer vervreemdt van de mensen uit de omgeving. Somberheid kan toenemen en uiteindelijk kan dit eindigen in een depressie.
En zo is de cirkel weer rond. Het zal heel moeilijk zijn om eruit te komen, maar heel belangrijk blijven ’tijd’ en ‘acceptatie’. Men moet er niet vanuit gaan dat het snel over zal zijn en dat van zichzelf maar ook van de ander accepteren. Vertrouwen in een ander mens, zal na een traumatische ervaring vaak moeilijk zijn en men is heel makkelijk opnieuw te kwetsen . Het vertrouwen hangt letterlijk aan een zijden draadje en er zal aan gewerkt moeten blijven worden, van alle kanten. Probeer een gevoel van ‘veiligheid’ terug te krijgen of te geven. Onvoorwaardelijke acceptatie zal altijd helpen, maar vraagt heel veel, van alle partijen.
©Loes Raaphorst < 2005